top of page

1923-33 yıllarında neler oldu?

  • Yazarın fotoğrafı: Didem Tekkan
    Didem Tekkan
  • 14 Nis 2023
  • 1 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 13 Ara 2023


1923

1923 yılı, Türkiye için önemli bir dönüm noktasıydı çünkü Türkiye Cumhuriyeti'nin ilan edildiği yıl olarak tarihe geçti.

  • 11 Ocak - Fransa ve Belçika, Almanya'nın tazminatı ödemediği gerekçesiyle Ruhr bölgesini işgal etti.

  • 26 Ocak - Şanghay'da Sun Yat-sen - Adolph Joffe görüşmesi.

  • 26 Haziran - İlk defa Le Mans 24 Saat yarışması düzenlendi.

  • 24 Temmuz - İsviçre'nin Lausanne (Lozan) şehrinde Lozan Barış Antlaşması imzalandı.

  • 13 Ağustos - Almanya'da Gustav Stresemann'ın koalisyon hükûmeti kuruldu.

  • 1 Eylül - Japonya'da Büyük Kantō Depremi meydana geldi.

  • 23 Eylül - İspanya'da Miguel Primo de Rivera'nın askerî rejimi kuruldu.

  • 2 Ekim - Britanyalı birlikler İstanbul'u boşalttı.

  • 6 Ekim - Türk birlikleri İstanbul'a girdi.

  • 16 Ekim - Almanya'da Rentenmark basıldı.

  • 29 Ekim - Türkiye'de cumhuriyetin ilanı: Mustafa Kemal Atatürk ilk Türkiye cumhurbaşkanı seçildi.

  • 8 Kasım - Münih'te Birahane Darbesi.

  • 21 Aralık - Nepal bağımsızlığını kazandı.

1924

  • 22 Ocak - Birleşik Krallık'ta Ramsay MacDonald hükûmeti kuruldu.

  • 26 Ocak - SSCB'de Sankt-Peterburg şehrinin adı Leningrad olarak değiştirildi.

  • 31 Ocak - Olimpiyat Oyunları'nda kış sporuna da yer verilmesi kararlaştırıldı.

  • 1 Şubat - Birleşik Krallık, SSCB'yi resmen tanıdı.

  • 7 Şubat - İtalya Krallığı, SSCB'yi resmen tanıdı.

  • 12 Şubat - New York'taki Aeolian Hall'de George Gershwin'in Rhapsody in Blue adlı eseri ilk defa çalındı.

  • 2 Mart - Jules Renault difteri aşısını buldu.

  • 3 Mart - Halifeliğin kaldırılması ve Osmanlı Hanedanı mensuplarının Türkiye dışına çıkarılmasına ilişkin yasa kabul edildi. Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu çıkarıldı. Şer'iye ve Evkaf ve Harbiye Bakanlıkları kaldırıldı. Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu. Genelkurmay Başkanlığı oluşturuldu ve Hükûmet'ten ayrıldı.

  • 25 Mart - Yunanistan'da Cumhuriyet ilan edildi.

  • 21 Nisan - Darülfünûn-u Şahane'nin ismi İstanbul Darülfünunu olarak değiştirildi.

  • 4 Mayıs - VIII. Olimpiyat Oyunları Paris'te başladı.

  • 26 Ağustos - Türkiye'de Türkiye İş Bankası kuruldu.

  • 5 Ekim - Hicaz Krallığı'nda Hüseyin tahttan indirildi.

  • 28 Ekim - Fransa Cumhuriyeti, SSCB'yi resmen tanıdı.

  • 17 Kasım - Türkiye'de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kuruldu.

  • 26 Kasım - Moğolistan Halk Cumhuriyeti kuruldu.

1925

  • 1 Ocak - Amerikalı astronom Edwin Hubble, samanyolu dışında başka galaksiler keşfettiğini açıkladı.

  • 19 Ocak - Rusya'da Troçki iktidardan uzaklaştırıldı.

  • 31 Ocak - Arnavutluk'ta Ahmet Zogu Cumhurbaşkanı oldu

  • 13 Şubat - Şeyh Said İsyanı

  • 16 Şubat - Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) kuruldu.

  • 4 Mart - Takrir-i Sükun Kanunu kabul edildi.

  • 7 Mart - Rusya dış Moğolistan'ı işgal etti.

  • 5 Nisan - Kahramanmaraş, İstiklâl Madalyası aldı.

  • 10 Nisan - Muhteşem Gatsby'nin ilk basımı yapıldı.

  • 14 Haziran

    • Göztepe Spor Kulübü kuruldu.

    • Cumhuriyet'in ilk şeker fabrikası, Alpullu'da üretime başladı

  • 3 Haziran - Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı.

  • 17 Haziran - Fransız doktor Albert Calmette Verem aşısı'nı buldu.

  • 18 Temmuz - Hitler'in Mein Kampf (Kavgam) birinci cildi çıktı.

  • 23 Ağustos - Kastamonu'ya gelen Atatürk, Şapka ve Kıyafet Devrimi'ni başlattı.

  • 28 Ağustos - Fransa Ruhr havzasından çekildi.

  • 5 Ekim - Locarno Antlaşması görüşmeleri başladı.

  • 1 Kasım - İran'da Rıza Han Pehlevi, Kaçar Hanedanı’na son verdi.

  • 25 Kasım - Şapka ve Kıyafet Kanunu kanunu çıktı

  • 30 Kasım - Tekke ve Zaviyeler kapatıldı.

  • 17 Aralık - Sovyet - Türk Dostluk Antlaşması imzalandı.

  • 26 Aralık - Türkiye'de uluslararası takvim ve saatin kullanılması TBMM'de iki ayrı yasayla kabul edildi.

1926

  • 4 Ocak - İstanbulspor, Kemal Halim Gürgen tarafından kuruldu.

  • 9 Ocak - Türkiye'de piyango düzenleme hakkını Tayyare Cemiyeti'ne veren kanun kabul edildi.

  • 14 Ocak - Borçlanma Kanunu TBMM'de kabul edildi.

  • 17 Şubat - Türk Medeni Kanunu kabul edildi.

  • 1 Mart - Yeni Türk Ceza Kanunu kabul edildi.

  • 2 Mart - Parasız yatılı Köy Muallim Mektepleri'nin kurulması kabul edildi.

  • 3 Mart - Türk Kodeksi Hakkında Kanun kabul edildi.

  • 6 Mart Amerikalı Robert H. Goddard sıvı yakıtla ilk füze'yi fırlattı.

  • 13 Mayıs Polonya'da hükûmet darbesi oldu.

  • 27 Mayıs Fas Sultanı Abdülkerim Hattabi, bugün Fransız ordusuna teslim olmak zorunda kalmıştır.

  • 5 Haziran - Birleşik Krallık, Irak ve Türkiye arasında yapılan görüşmeler sonunda Musul Sorunu çözüme kavuşturuldu

  • 1 Temmuz - Kabotaj Kanunu yürürlüğe girdi.

  • 11 Ağustos İlk renkli film New York'ta gösterildi.

  • 24 Ekim - Karesi ilinin adı Balıkesir olarak değiştirildi.

  • 25 Aralık Japon İmparatoru Yoshihito (Taişo) öldü ve Hirohito tahta çıktı.

  • 20 Aralık - Türkiye - Macaristan Ticaret Antlaşması imzalandı.

  • Türkiye'de cumhuriyet döneminin ilk eğitim kurumlarından, günümüzde Gazi Üniversitesi olan Gazi Eğitim Enstitüsü kuruldu.

  • Ağrı İsyanları başladı. (1926 - 1930)

  • Masa tenisinde ilk dünya şampiyonası Londra'da yapıldı.

1927

  • 10 Ocak - Fritz Lang'ın fütüristik filmi Metropolis Almanya'da gösterime girdi.

  • 7 Mart - İstiklal Mahkemeleri kaldırıldı.

  • 14 Nisan

  • İlk Volvo otomobili, İsveç'in Göteborg kentindeki üretim hattından çıktı.

  • Arjantin'in Mendoza Eyaletinde meydana gelen 7.1 büyüklüğündeki depremde 3 kişi öldü.

  • 6 Mayıs - İstanbul Radyosu ilk yayınına Sirkeci'deki Büyük Postane binasının bodrum katında başladı.

  • 20-21 Mayıs - Charles Lindbergh, tek motorlu uçağı Spirit of St. Louis ile New York'tan Paris'e ilk solo aktarmasız okyanus aşırı uçak uçuşunu gerçekleştirdi.

  • 22 Mayıs - 7,6 Mw Gulang depremi, kuzeybatı Çin'deki Gansu'yu maksimum Mercalli yoğunluğu XI (Aşırı) ile etkileyerek 40.000'den fazla ölü bıraktı.

  • 25 Haziran - Bozok ilinin adı TBMM'de Yozgat olarak değiştirildi.

  • 11 Temmuz - 1927 Eriha depremi Filistin'i vurarak yaklaşık 300 kişiyi öldürdü. Orta Doğu'nun bu bölgesinde kaydedilen en büyük depremdir. Etkiler özellikle Nablus'ta şiddetli, ancak Ürdün'ün Amman, Salt ve Lydda gibi birçok bölgesinde de hasar ve ölümler bildirildi.

  • 28 Ekim - Türkiye'de ilk nüfus sayımı yapıldı.

  • 1 Kasım - İsmet İnönü tarafından 5. Türkiye Hükûmeti kuruldu.

  • 18 Kasım - Ankara Radyosu ilk yayınına başladı.

  • 24 Kasım - Ankara Zafer Anıtı açıldı.

  • 5 Aralık - Cumhuriyet döneminin ilk kâğıt paraları tedavüle çıkarıldı. 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1000 liralık olmak üzere 7 ayrı değerde çıkarılan banknotlar eski Türkçe ve Fransızca bastırıldı.

  • Çin Cumhuriyeti'nde Çan Kay Şek liderliğindeki milliyetçiler birçok komünisti öldürerek iç savaş başlattı.

  • Amerika Birleşik Devletleri'nin, Virginia eyaletinde zekâ engelliler kısırlaştırılmasını öngören öjenik yasa kabul edildi.

  • Millî Emniyet Hizmeti Riyâseti İçişleri Bakanlığı'na bağlandı.

  • İlk masa tenisi dünya şampiyonası Londra'da yapıldı.

  • Ukrayna'nın FK Dinamo Kyiv futbol takımı kuruldu.

1928

  • 15 Ocak - 223 kilometrelik Kayseri - Sivas demiryolunun devlet tarafından yapılması kararlaştırıldı.

  • 16 Ocak - Ticaret ve Ziraat vekaletlerinin, İktisat Vekaleti olarak birleştirilmelerini sağlayan kanun TBMM'de kabul edildi.

  • 31 Ocak - Türk Eğitim Derneği'nin Atatürk önderliğinde kurulması.

  • 11 Mart - İzmir'in Buca ilçesinde Bucaspor adlı spor kulübü kuruldu.

  • 10 Nisan - TBMM, Anayasa'nın ikinci maddesini değiştirdi. Söz konusu maddeden, "Türkiye Devleti'nin diniİslam'dır" bölümü çıkarıldı. Milletvekilleri ve Cumhurbaşkanı, yemin ederken "Vallahi" yerine "Namusum üzerine söz veririm" diyecek.

  • 14 Nisan - Yargıtay Kuruluş Kanunu kabul edildi.

  • 23 Mayıs - Türk Vatandaşlığı Kanunu kabul edildi.

  • 24 Mayıs - Uluslararası Rakamların kullanılmasına ilişkin kanun kabul edildi.

  • 28 Mayıs - Millet Mektepleri açılması hakkında Bakanlar Kurulu kararı alındı.

  • 23 Ağustos - Amasya - Zile Demiryolu (82 km) hizmete girdi.

  • 1 Kasım - Yeni Türk alfabesine ilişkin kanun Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi.

  • 24 Kasım - Atatürk'ün Millet Mektepleri Başöğretmenliği'ni kabul etmesi.

1929

  • 1 Ocak - Millet Mektepleri açıldı.

  • 1 Ocak - Anadolu demiryolu hattı ile Haydarpaşa Limanı millileştirildi.

  • 4 Ocak - Türkiye - Uruguay dostluk antlaşması imzalandı

  • 4 Mart - Takrir-i Sükun Kanunu kaldırıldı.

  • 18 Mayıs - Sivas'ın Suşehri ilçesinde meydana gelen 6.1 büyüklüğündeki depremde 64 kişi öldü, 72'den fazlası ise yaralandı.

  • 2 Eylül - Cumhuriyet Gazetesi'nin düzenlediği ve Müslüman kadınların ilk kez katıldığı güzellik yarışmasında Feriha Tevfik Hanım, Türkiye Güzeli seçildi.

  • Dünya Ekonomik Bunalımı

  • İspanya La Liga Ligi başladı

  • Ekim - Londra'da silahsızlandırma ve donanma konferansı yapıldı.

1930

  • 18 Şubat - Plüton gezegeninin keşfi.

  • 28 Mart - Türkiye hükûmeti yabancı ülkelerden Türkiye'deki şehirleri için Türkçe adlarını kullanmalarını resmen talep etti. Bu tarihten sonra posta idaresi Angora veya Constatinople olarak adreslenmiş mektupları Ankara ve İstanbul'a ulaştırmadı (bkz. Ankara (isim)).

  • 3 Nisan - Kadınlara yerel seçimlerde oy hakkı tanındı.

  • 14 Haziran - Askerî Yargıtay kuruldu.

  • 22 Haziran - Jandarma Genel Komutanlığı Kuruldu.

  • 13 Temmuz - İlk FIFA Dünya Kupası müsabakası Uruguay'da düzenlendi.

  • 12 Ağustos - Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu.

  • 17 Kasım - Serbest Cumhuriyet Fırkası kendini fesh etti.

  • 26 Eylül - Abdülkadir Kemali Öğütçü tarafından Ahali Cumhuriyet Fırkası kuruldu.Daha sonra 12 Aralık 1930 da feshedildi.

  • 29 Eylül - Türk Cumhuriyet Amele ve Ticaret Fırkası 29 Eylül 1930 günü Edirne’de Mimar Kazım Tahsin Beytarafından kurulmak istenmiştir. Ancak komünist eğilimli olduğu için hükûmetçe izin verilmemiştir.

  • 23 Aralık - Cumhuriyet döneminin 2. büyük irtica vakaası Menemen Olayı gerçekleşti. Mustafa Fehmi Kubilay ve 2 asker öldü.

  • Alibeyköyspor kuruldu.

  • Kütahya ve İstanbul'daki İmam Hatip Mektepleri resmen kapatıldı. 1927'de sadece İstanbul ve Kütahya'daki İmam Hatip Mektepleri kapatılmamış, diğer illerdeki İmam Hatip Mektepleri ise kapatılmıştı. Böylelikle 1930'da tüm İmam Hatip Mektepleri kapatılmış oldu.

1931

  • 26 Mart - Ölçüler Kanunu kabul edildi.

  • 12 Nisan - Atatürk'ün direktifleriyle Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti adı altında Türk Tarih Kurumu kuruldu.

  • 18 Eylül - Japonlar Mukden'i işgal etti.

  • 9 Aralık - İspanya'da Cumhuriyet ilan edildi.

  • 11 Aralık - 1931 Westminster Yasası ile Birleşik Krallık dominyonlarına kendini yönetme hakkı verildi.

  • 20 Nisan - Yurtta Sulh Cihanda Sulh doktrini Mustafa Kemal Atatürk tarafından ilk kez dile getirildi.

  • Çin Cumhuriyeti'nde komünistler Jiangxi eyaletinin, Ruijin kentinde bir Çin-Sovyet hükûmeti kurdular.

1932

  • 4 Ocak - Hindistan'da Mahatma Gandhi tutuklandı.

  • 28 Ocak - Japonya Şanghay'ı işgal etti.

  • 19 Şubat - Halkevleri kuruldu.

  • 6 Temmuz - Türkiye, Milletler Cemiyeti'ne katıldı.

  • 12 Temmuz - Türk Dil Kurumu kuruldu.

  • 31 Temmuz - Almanya'da seçimlerde 230 milletvekilliği alan Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (Naziler) birinci parti oldu.

  • 12 Kasım - Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti kuruldu.

  • Salvador Dali'nin tablosu Belleğin Azmi, 250 Amerikan dolarına satıldı

1933

  • 30 Ocak - Almanya'da Adolf Hitler şansölye oldu.

  • 27 Şubat - Almanya'da Reichstag Yangını.

  • 23 Mart - Fethiyespor kuruldu.

  • 10 Mayıs - Berlin'de gerçekleştirilen toplu kitap yakılması.

  • 20 Mayıs - Türk Hava Yolları kuruldu.

  • 4 Haziran - Sümerbank kuruldu.

  • 29 Haziran - Sivas - Erzurum demiryolu açıldı.

  • 10 Temmuz - Sümerbank resmen faaliyete geçti.

  • 14 Eylül - Ankara'da Türkiye ile Yunanistan Arasında İçten Anlaşma Yasası imzalandı

  • 17 Ekim - Ankara'da Türkiye ile Romanya arasında Dostluk, Saldırmazlık, Hakemlik ve Uzlaştırma Antlaşması imzalandı

  • 29 Ekim - Atatürk, Onuncu Yıl Nutku'nu okudu ve Cumhuriyet'in 10. yılı kutlandı.

  • 27 Kasım - Belgrad'ta Türkiye - Yugoslavya Dostluk, Saldırmazlık, Yargısal Çözüm, Hakemlik ve Uzlaştırma Antlaşması imzalandı.

  • Türkiye Halk Bankası kuruldu.

  • Şebinkarahisar ilçe yapılarak Giresun iline bağlandı.

  • Kedigözü Percy Shaw tarafından icat edildi.



Diğer yıllar için tıklayınız..

 
 
 

Yorumlar


bottom of page